Παλαιολόγος

I

Επώνυμο μεγάλης βυζαντινής οικογένειας από την οποία προέρχεται και η δυναστεία των Παλαιολόγων. Πολλά μέλη της έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ιστορική πορεία της αυτοκρατορίας. Από αυτά γνωστότερα είναι:

1. Νικηφόρος. Στρατηγός και υπέρτιμος. Διετέλεσε σύμβουλος του αυτοκράτορα Ρωμανού Δ» Διογένη και στα χρόνια του Μιχαήλ Z» Δούκα, διακρίθηκε σε διάφορες πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον των αντιπάλων του αυτοκράτορα. Διετέλεσε έπειτα σύμβουλος του Νικηφόρου Γ» Βοτανειάτη και, όταν αυτός εκθρονίστηκε από τον Αλέξιο A» Κομνηνό, ακολούθησε τον τελευταίο στις στρατιωτικές επιχειρήσεις του, εναντίον των Νορμανδών της Κάτω Ιταλίας, οι οποίοι με επικεφαλής τον Ροβέρτο Γισκάρδο αποβιβάστηκαν στην Αλβανία. Στη διάρκεια εκείνης της εκστρατείας, ο Αλέξιος A» αγνόησε τις υποδείξεις του έμπειρου Π. και επιχείρησε πρόωρη επίθεση εναντίον των εχθρών του, οι οποίοι πολιορκούσαν το Δυρράχιο, με αποτέλεσμα να πάθει πραγματική πανωλεθρία (1081). Στη μάχη εκείνη ο Π., αν και μεγάλης ηλικίας, σκοτώθηκε πολεμόντας ηρωικά.

2. Γεώργιος. Στρατηγός, γιος του προηγούμενου. Το 1078, και ενώ υπηρετούσε στη Μικρά Ασία, πήρε μέρος στη στάση του Νικηφόρου Βοτανειάτη, τον οποίο βοήθησε αποφασιστικά να εκθρονίσει τον Μιχαήλ Z» Δούκα και να καταλάβει αυτός τον θρόνο του Βυζαντίου. Λίγο αργότερα όμως στράφηκε εναντίον του Νικηφόρου και συνετέλεσε όσο κανείς άλλος στην επιτυχία της στάσης του Αλεξίου Γ» Κομνηνού, που στέφθηκε αυτοκράτορας το 1081. Την ίδια χρονιά διορίστηκε στρατηγός του Δυρραχίου, το οποίο υπεράσπισε γενναία από τις νορμανδικές επιθέσεις και με τολμηρές εξόδους προκάλεσε σοβαρές ζημιές στους επιδρομείς. Σε μία από τις μάχες γύρω από την πόλη τραυματίστηκε σοβαρά, αλλά παρ» όλα αυτά εξακολούθησε να μάχεται έως την άφιξη του Αλεξίου, οπότε με εντολή του βγήκε από το φρούριο και πήρε μέρος στην αποτυχημένη μάχη, που κόστισε τη συντριβή του βυζαντινού στρατού και τον θάνατο του πατέρα του Νικηφόρου. Ύστερα ακολούθησε τον Αλέξιο στη Μακεδονία και από εκεί στην Κωνσταντινούπολη. Το 1803 ανδραγάθησε στις μάχες για την κατάληψη του φρουρίου της Καστοριάς, αλλά έκτοτε δεν αναφέρεται πλέον.

3. Μιχαήλ. Στρατηγός και σεβαστός. Πήρε μέρος σε διάφορες πολεμικές επιχειρήσεις την εποχή του αυτοκράτορα Ιωάννη B» Κομνηνού και αργότερα διορίστηκε από τον Μανουήλ A» Κομνηνό στρατηγός Τριαδίτσης (Σόφιας). Το 1147 διατάχθηκε να υποδεχτεί τους σταυροφόρους της B» Σταυροφορίας, οι αρχηγοί των οποίων Κοράδος Γ» της Γερμανίας και Λουδοβίκος Z» της Γαλλίας, τον διαβεβαίωσαν ότι δεν θα προκαλούσαν ζημιές στις βυζαντινές περιοχές από τις οποίες θα περνούσαν. Τότε ο Π. τους προμήθευσε τα απαραίτητα εφόδια και διευκόλυνε τη πορεία τους μέσω της Βουλγαρίας. Το 1153 ηγήθηκε εκστρατείας στη νότια Ιταλία και, αφού νίκησε πολλές φορές τα στρατεύματα του βασιλιά των δύο Σικελιών, κατέλαβε τις οχυρές πόλεις Βεστία, Πεσχάρα, Βάρη, Τράνη, Γιβενάτζο, Μοντεπελόζο καθώς και πολλές άλλες μικρότερης σημασίας. Το 1155 όμως αρρώστησε βαριά και λίγο αργότερα πέθανε.

4. Γεώργιος. Στρατηγός στα χρόνια του αυτοκράτορα Ισαάκιου B» Aγγέλου. Πήρε μέρος στην εκστρατεία υποταγής των Βλάχων του Αίμου, οι οποίοι στασίασαν εναντίον του βυζαντινού αυτοκράτορα και το 1195 ενεπλάκη σε στάση, που εκδηλώθηκε στα Κύψελα της Θράκης, όπου είχε στρατοπεδεύσει ο βυζαντινός στρατός, και η οποία κατέληξε στην εκθρόνιση του Ισαάκιου B» και στην άνοδο στον θρόνο του Βυζαντίου του Αλεξίου Γ» Aγγέλου.

5. Αλέξιος. Στρατηγός την εποχή του Αλεξίου Γ» Aγγέλου. Χώρισε τη σύζυγό του με εντολή του αυτοκράτορα και παντρεύτηκε την κόρη του Ειρήνη, με σκοπό να τον διαδεχτεί στον θρόνο του Βυζαντίου. Έπειτα ανέλαβε να καταστείλει τη στάση των Βλάχων της Φιλιππούπολης, οι οποίοι με αρχηγό τον Ιβαγκού ή Αλέξιο κατέλαβαν ορισμένα βυζαντινά οχυρά στον Αίμο. Παρότι στην αρχή σημείωσε σημαντικές στρατιωτικές επιτυχίες, η κατάσταση άλλαξε σε βάρος του, όταν ο στρατός του έπεσε σε ενέδρα των στασιαστών και αποδεκατίστηκε. Μετά τη νίκη τους αυτή οι Βλάχοι έκαναν επιδρομές στη δυτική Θράκη και την ανατολική Μακεδονία μέχρι την Ξάνθη και το Παγγαίο. Όταν γύρισε στην Κωνσταντινούπολη, κατέπνιξε δύο σοβαρές στάσεις εναντίον του πεθερού του. Πέθανε νεότατος και από τον γάμο του με την Ειρήνη άφησε μία κόρη, η οποία αργότερα παντρεύτηκε στη Νίκαια τον Ανδρόνικο Παλαιολόγο με τον οποίο γέννησε τον μετέπειτα αυτοκράτορα Μιχαήλ A» Παλαιολόγο.

6. Ανδρόνικος. Στρατηγός. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης (1204), κατέφυγε στη Νίκαια και με εντολή του βασιλιά της Θεόδωρου A» Λάσκαρη, ανέλαβε εκστρατεία εναντίον του στρατού της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας, ο οποίος με επικεφαλής τον Δαβίδ Κομνηνό, αδελφό του αυτοκράτορα Αλεξίου A» Κομνηνού, έκανε επιδρομές εναντίον περιοχών, που είχαν υπαχθεί στην αυτοκρατορία της Νίκαιας. Μετά την επιτυχία εκείνης της εκστρατείας, παντρεύτηκε την κόρη του Θεόδωρου A» Λάσκαρη Ειρήνη και πήρε τον τίτλο του δεσπότη. Αργότερα πήρε μέρος στις επιχειρήσεις εναντίον του Λατίνου αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης Ερρίκου και αιχμαλωτίστηκε στα Λεντιανά. Λίγο μετά την απελευθέρωσή του πέθανε. Η χήρα του παντρεύτηκε τον στρατηγό Ιωάννη Δούκα ή Βατάτζη, ο οποίος διαδέχτηκε στο θρόνο της Νίκαιας τον Θεόδωρο A» Λάσκαρη.

7. Ανδρόνικος. Στρατηγός την εποχή του Ιωάννη Γ». Διακρίθηκε στην εκστρατεία στη Μακεδονία και τη Θράκη, στη διάρκεια της οποίας ανακαταλήφθηκαν οι Σέρρες, το Μελένικο, όλες οι περιοχές μέχρι τα Σκόπια και τη Στενήμαχο, καταλύθηκε το δεσποτάτο της Θεσσαλονίκης και προσαρτήθηκαν στην αυτοκρατορία της Νίκαιας, όλες οι περιοχές μέχρι την Αχρίδα και τον Όλυμπο. Ο Π. διορίστηκε διοικητής των τελευταίων αυτών περιοχών αλλά λίγα χρόνια αργότερα πέθανε.

8. Ιωάννης. Στρατηγός και δεσπότης. Υπηρέτησε ως στρατηγός την εποχή του Θεόδωρου B» Λάσκαρη, μετά το θάνατο του οποίου διορίστηκε αρχιστράτηγος στη Μακεδονία. Την ίδια περίοδο νίκησε τον στρατό του δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ B» Aγγέλου και κυρίευσε την Καστοριά, την Πελαγονία, την Πρέσπα, την Αχρίδα και άλλα φρούρια. Λίγο αργότερα όμως ο Μιχαήλ B» ανασυγκρότησε τις δυνάμεις του και με τη βοήθεια του Γουλιέλμου Βιλλεαρδουίνου και του ηγεμόνα της Σικελίας Μαμφρέδου, εισέβαλε στη Μακεδονία με σκοπό να επανακτήσει ό,τι οι βυζαντινοί τού αφαίρεσαν. Ο Ιωάννης Π. με αλλεπάλληλες αιφνιδιαστικές επιθέσεις αποδυνάμωσε τον στρατό των αντιπάλων του και στην αποφασιστική μάχη, που δόθηκε στη θέση Βορίλα λόγγος, προκάλεσε σε αυτόν ολοκληρωτική καταστροφή. Στη μάχη εκείνη αιχμαλωτίστηκε ο Βιλλεαρδουίνος μαζί με μεγάλο αριθμό στρατιωτών του και στάλθηκε με πλούσια λάφυρα στην Κωνσταντινούπολη. Μετά τη λαμπρή αυτή νίκη του ο Π. αναγορεύτηκε δεσπότης και στα χρόνια που ακολούθησαν διακρίθηκε σε διάφορες πολεμικές επιχειρήσεις στη Μικρά Ασία, τη Μακεδονία και τη Θεσσαλία. Το τελευταίο μεγάλο κατόρθωμά του ήταν η έγκαιρη άφιξή του στη Δημητριάδα, στη θάλασσα της οποίας βρισκόταν σε εξέλιξη φονική ναυμαχία μεταξύ του Βενετικού και του Βυζαντινού στόλου, που τη στιγμή εκείνη βρισκόταν σε μειονεκτική θέση. Ο Ιωάννης Π. επιβίβασε τον στρατό του σε όσα πλοιάρια κατόρθωσε να συγκεντρώσει και συνετέλεσε έτσι στη συντριβή του εχθρικού στόλου, από τον οποίο 2 ή 3 πλοία κατόρθωσαν να σωθούν.

9. Κωνσταντίνος. Στρατηγός, αδελφός του προηγούμενου και του αυτοκράτορα Μιχαήλ H», από τον οποίο διορίστηκε διοικητής του στρατουλάτου της Παφλαγονίας. Πήρε μέρος στην εκστρατεία του αδελφού του στη Μακεδονία και το 1262 στάλθηκε στην Πελοπόννησο με σκοπό να παραλάβει τις περιοχές, που υποχρεώθηκε να παραδώσει στους βυζαντινούς ο Βιλλεαρδουίνος.

10. Μάρθα ή Ευλογία. Σύζυγος του Ιωάννη Καντακουζηνού, έγινε μοναχή με το όνομα Ευλογία και μόνασε στη μονή του Φιλανθρώπου Χριστού, που η ίδια ανακαίνισε. Συνέταξε κτητορικό τυπικό της μονής αυτής, αποσπάσματα του οποίου σώζονται μέχρι σήμερα. Όταν ο αδελφός της Μιχαήλ H», δέχτηκε την ένωση με τη Δυτική Εκκλησία και την υποταγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον πάπα, η Μάρθα αντέδρασε έντονα και άσκησε σφοδρή κριτική εναντίον του. Μία από τις κόρες της, η Άννα παντρεύτηκε τον ηγεμόνα των Βουλγάρων, Κωνσταντίνο Ασάν ή Τοίχο.

11. Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος. Γιος του Μιχαήλ H» Π. και της Θεοδώρας, στάλθηκε σε νεαρή ηλικία στη Μακεδονία εναντίον των Σέρβων και του στασιαστή στρατηγού Κοτανίτζη, τον οποίο κατόρθωσε να συλλάβει. Μετά το θάνατο του πατέρα του ζούσε στο παλάτι, αντιμετωπίζοντας τον αυτοκράτορα αδελφό του Ανδρόνικο B» με αλλαζονικό τρόπο, ώστε κάποτε προκάλεσε υπόνοιες, ότι συνωμοτεί εναντίον του. Για τον λόγο αυτό φυλακίστηκε και η τεράστια περιουσία του δημεύτηκε. Αργότερα υποχρεώθηκε να γίνει μοναχός με το όνομα Αθανάσιος και κατόπιν εξορίστηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου λίγα χρόνια αργότερα αρρώστησε και πέθανε (1306).

12. Ειρήνη. Κόρη του Μιχαήλ H» Π. και σύζυγος του ηγεμόνα των Βουλγάρων Ιωάννη Γ» Ασάν. Όταν το 1280 ο σύζυγός της εκθρονίστηκε, κατέφυγε μαζί του στην Κωνσταντινούπολη όπου έζησε μέχρι το θάνατό της. Η κόρη της Μαρία παντρεύτηκε αργότερα τον αρχηγό των Καταλανών μισθοφόρων Ρογήρο. Απόγονος της Ειρήνης ήταν η μεγάλη οικογένεια των Ασάν ή Ασανών, που άκμασε στο Βυζάντιο έως την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους (1453) αλλά και μετά από αυτήν.

13. Άννα. Νεότερη κόρη του Μιχαήλ H» Π., που για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας δέχτηκε να παντρευτεί τον Μιλουτίνο, δευτερότοκο γιο του ηγεμόνα των Σέρβων Στέφανο E» Ουρός. Για τον σκοπό αυτό η Άννα με πολυμελή συνοδεία αρχόντων και ευνούχων πήγε στη Σερβία. Όμως εξαιτίας της υπερβολικής χλιδής των βυζαντινών ο λιτοδίαιτος κράλης Στέφανος δυσαρεστήθηκε και ματαίωσε το συνοικέσιο. Λέγεται πάντως ότι και οι βυζαντινοί ένιωσαν τα ίδια συναισθήματα όταν αντίκρυσαν τους φτωχούς Σέρβους ηγεμόνες. Αργότερα η Άννα παντρεύτηκε τον δεσπότη Ν. Πατρών Μιχαήλ.

14. Ευδοκία. Κόρη του Μιχαήλ H» Π. Παντρεύτηκε το 1282 τον βασιλιά της Τραπεζούντας Ιωάννη B» Κομνηνό, με τον οποίο απέκτησε δύο παιδιά τον Αλέξιο και τον Μιχαήλ. Όταν μετά το θάνατο του συζύγου της (1298) στον θρόνο της Τραπεζούντας ανέβηκε ο γιος της Aλέξιος B», εγκαταστάθηκε με τον μικρότερο γιο της στην Κωνσταντινούπολη, όπου βασίλευε ο αδελφός της Ανδρόνικος B». O τελευταίος, για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας, θέλησε να παντρέψει την Ευδοκία με τον ηγεμόνα των Σέρβων Στέφανο ΣΤ» Δραγουτίνο, ο οποίος για τον σκοπό αυτό έδιωξε τη Βουλγάρα σύζυγό του. Επειδή όμως η Ευδοκία αρνήθηκε τον γάμο αυτόν, ο Ανδρόνικος έστειλε στον Στέφανο την πεντάχρονη κόρη του Σιμωνίδα.

15. Φιλής. Συγκλητικός την εποχή του Ανδρόνικου B» Παλαιολόγου, του οποίου ήταν και συγγενής. Aν και δεν είχε καμιά σχέση με τα στρατιωτικά ζητήματα, ζήτησε από τον αυτοκράτορα, που εκείνη την εποχή ανησυχούσε από τις λεηλασίες των Τούρκων στη δυτική Θράκη, την άδεια να συγκροτήσει στρατιωτικό σώμα και να αντιμετωπίσει τους επιδρομείς. Πραγματικά, διαλέγοντας τους καλύτερους άνδρες από τη φρουρά της Κωνσταντινούπολης, σχημάτισε αξιόμαχο στρατιωτικό απόσπασμα, με το oποίο επιτέθηκε εναντίον των Τούρκων κοντά στον ποταμό Ξηρόγυψο και τους ανάγκασε να υποχωρήσουν στη χερσόνησο της Καλλίπολης και να κλειστούν στο εκεί φρούριο. Ο Φιλής, με τη βοήθεια και μικρού σώματος Σέρβων, πολιόρκησε το φρούριο και όταν οι Τούρκοι επιχείρησαν έξοδο τους αποδεκάτισε. Μετά το κατόρθωμα αυτό τιμήθηκε από τον αυτοκράτορα με το αξίωμα του πρωτοστράτορα.

16. Κωνσταντίνος. Ήταν γιος του Ανδρόνικου B» και έφερε τον τίτλο του δεσπότη. Διατέλεσε διοικητής της Μακεδονίας, με έδρα τη Θεσσαλονίκη και αργότερα ανακλήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, προκειμένου να βοηθήσει τον αδελφό του Μιχαήλ Θ» στον αγώνα του εναντίον των Καταλανών μισθοφόρων, που στασίασαν. Όταν το 1321 εκδηλώθηκε η στάση του Ανδρόνικου Γ» Παλαιολόγου, στάλθηκε από τον πατέρα του Ανδρόνικο B» στη Θεσσαλονίκη με σκοπό να συλλάβει τη μητέρα του στασιαστή Ξένη και να οργανώσει στρατό με τον οποίο θα αντιμετώπιζε τους στασιαστές. Αν και κατόρθωσε να συλλάβει την Ξένη απέτυχε να αντιμετωπίσει τους αντιπάλους του και τελικά πιάστηκε στη μονή του Χορταΐτη και στάλθηκε στον Ανδρόνικο Γ» ο οποίος τον φυλάκισε σε μια δεξαμενή της ακρόπολης του Διδυμότειχου. Το 1328 όταν ο Ανδρόνικος Γ» κατέλαβε τον θρόνο, αποφυλακίστηκε αλλά λίγο αργότερα πιάστηκε ξανά και θανατώθηκε.

17. Θεόδωρος. Μαρκίων του Μομφερράτου (1305-28). Ήταν γιος του Ανδρόνικου B» Παλαιολόγου και της Ειρήνης της Μομφερρατικής, η οποία θέλησε να τον παντρέψει με τη κόρη του δούκα της Αθήνας Γουίδωνα B» Δελαρός, υπό τον όρο, ο τελευταίος αυτός, σε συμμαχία με τον δεσπότη των Ν. Πατρών θα κήρυττε τον πόλεμο εναντίον του συζύγου της Ανδρόνικου B», με σκοπό την εκθρόνισή του και τη διανομή της Βυζαντινής αυτοκρατορίας στους γιους της. Ο Γουίδωνας B» όμως απέρριψε τις προτάσεις της Ειρήνης και τότε εκείνη έστειλε τον Θεόδωρο στην Ιταλία κοντά στον αδελφό της Ιωάννη A», μαρκίωνα του Μομφερράτου, όπου έγινε καθολικός και παντρεύτηκε την κόρη του άρχοντα Σπινούλα. Μετά τον θάνατο του θείου του, ο Θεόδωρος ανακηρύχτηκε μαρκίωνας αλλά λίγα χρόνια αργότερα, ύστερα από σχετική επιθυμία της μητέρας του πήγε στη Σερβία, στον άτεκνο γαμπρό της, ηγεμόνα Στέφανο ΣΤ», με σκοπό να τον διαδεχτεί. Παρότι έγινε δεκτός με ευχαρίστηση από τον Στέφανο ΣΤ», εγκατέλειψε γρήγορα τη χώρα αυτή και γύρισε στην Ιταλία, όπου κατασπατάλισε στις απολαύσεις ολόκληρη την περιουσία του. Τελικά, το 1315 πήγε στην Κωνσταντινούπολη για να ζητήσει χρήματα από τον πατέρα του και επιπλέον τη διαδοχή του θρόνου. Ο Ανδρόνικος B» αρνήθηκε να ικανοποιήσει την τελευταία αξίωση του γιου του, ο οποίος προκειμένου να επιτύχει τον σκοπό του δε δίστασε να συμμαχήσει και με τους εχθρούς του αυτοκράτορα πατέρα του. Λίγο αργότερα απελπίστηκε και γύρισε στη μαρκιωνία του, όπου έζησε μέχρι τον θάνατό του. Ο Θεόδωρος έγινε αρχηγός της δυναστείας, που κυβέρνησε τη μαρκιωνία του Μομφερράτου 229 χρόνια.

18. Δημήτριος. Ήταν γιος του Ανδρόνικου B» Παλαιολόγου και της Ειρήνης της Μομφερρατικής. Όταν μετά τον γάμο της αδελφής του Σιμωνίδας με τον Σέρβο ηγεμόνα Στέφανο ΣΤ», η μητέρα τους διαπίστωσε την ατεκνία της κόρης της, προσπάθησε να επιβάλλει ως διάδοχο τον Στέφανο ΣΤ» τον Δημήτριο. Για τον σκοπό αυτό τον έστειλε στη Σερβία με πλούσια δώρα. Mετά από λίγο όμως ο Δημήτριος αρρώστησε και γύρισε στην Κωνσταντινούπολη. Διορίστηκε κατόπιν διοικητής Θεσσαλονίκης και το 1321 πολέμησε εναντίον του στασιαστή ανιψιού του Ανδρόνικου Γ» αλλά νικήθηκε και κατέφυγε στη Σερβία. Αργότερα αμνηστεύτηκε και ξαναγύρισε στη Θεσσαλονίκη.

19. Σιμωνίδα. Ηγεμονίδα της Σερβίας, κόρη του Ανδρόνικου B» Π. και της Ειρήνης της Μομφερρατικής. Μόλις 5 ετών, στάλθηκε από τους γονείς της ως σύζυγος στον σαραντάχρονο ηγεμόνα της Σερβίας Στέφανο ΣΤ», ο οποίος εξαιτίας της ατεκνίας της, δέχτηκε να ανακηρύξει διαδόχους του τον αδελφό της Δημήτριο αρχικά και έπειτα τον Θεόδωρο, οι οποίοι όμως για λόγους υγείας κυρίως, εγκατέλειψαν τελικά τη Σερβία. Το 1315 συνόδευσε τη νεκρή μητέρα της στην Κωνσταντινούπολη (πέθανε στη Δράμα) και από τότε δεν ήθελε να γυρίσει στη Σερβία. Τελικά, και αφού ο Στέφανος ΣΤ» απείλησε με πόλεμο τους Βυζαντινούς αν δεν υποχρέωναν τη Σιμωνίδα να γυρίσει κοντά του, αναγκάστηκε να συμμορφωθεί.

Μετά το θάνατο του συζύγου της (1321) γύρισε στην Κωνσταντινούπολη, όπου έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής της ως μοναχή.

20. Μιχαήλ Καθαρός. Νόθος γιος του Κωνσταντίνου Π. (γιου του Ανδρόνικου B» Π.) και της Καθαρής, της υπηρέτριας της συζύγου του. Aν και ο πατέρας του τον αποστρεφόταν, ο παππούς του, αυτοκράτορας Ανδρόνικος B», τον αγαπούσε περισσότερο από τους άλλους εγγονούς του. Μάλιστα μετά τον θάνατο του γιου του Μιχαήλ (1320) και την αποκήρυξη του εγγονού του Ανδρόνικου, επιχείρησε να τον επιβάλλει ως διάδοχό του. Η πρόθεσή του αυτή προκάλεσε τις σοβαρές αντιδράσεις των αυλικών και κυρίως του νόμιμου διαδόχου Ανδρόνικου, ο οποίος το 1321 στασίασε και ματαίωσε τα σχέδια του αυτοκράτορα.

21. Ιωάννης. Τιμήθηκε από τον θείο του Ανδρόνικο B» Π. με τον τίτλο του πανυπερσέβαστου και διορίστηκε διοικητής της Μακεδονίας. Το 1326 πάντρεψε την κόρη του Μαρία με τον ηγεμόνα της Σερβίας Στέφανο Z» και λίγο αργότερα, επικεφαλής σερβικών στρατιωτικών σωμάτων, απείλησε την Κωνσταντινούπολη, διεκδικώντας αν όχι τον βυζαντινό θρόνο, τουλάχιστον τη δημιουργία ανεξάρτητου βασιλείου. Η παρουσία των Σέρβων όμως προκάλεσε την εχθρότητα των βυζαντινών πληθυσμών και ο Ιωάννης απομονώθηκε. Έτσι λίγο αργότερα δέχτηκε τις συμβιβαστικές προτάσεις του Ανδρόνικου B», o οποίος του απένειμε τον τίτλο του Καίσαρα. Επιστρέφοντας στη Θεσσαλονίκη όμως, αρρώστησε και πέθανε.

22. Μανουήλ (1298-1320). Γιος του Μιχαήλ Θ», σκοτώθηκε από ένα τυχαίο γεγονός. Ο αδελφός του Ανδρόνικος Γ», επειδή υποπτευόταν ότι η ερωμένη του τον απατούσε, τοποθέτησε ανθρώπους του γύρω από το σπίτι της με σκοπό να δολοφονήσουν τον αντεραστή του. Ο Μανουήλ, που δεν γνώριζε τίποτα απ» όλα αυτά, πηγαίνοντας κάποιο βράδυ στο σπίτι εκείνης της γυναίκας για να βρει τον αδελφό του, δολοφονήθηκε από τους οπλοφόρους οι οποίοι νόμισαν ότι ήταν ο αντεραστής του κυρίου τους. Η δολοφονία του είχε μεγάλες συνέπειες για την αυτοκρατορία. Ο πατέρας του πέθανε από τη λύπη του και ο παππούς του Ανδρόνικος B», αγανακτισμένος εναντίον του εγγονού του Ανδρόνικου Γ», τον απέκλεισε από τη διαδοχή του θρόνου. Ακολούθησαν εμφύλιες συγκρούσεις, που συγκλόνισαν την αυτοκρατορία για 8 χρόνια.

23. Σφραντζής. Συγκλητικός και μέγας στρατοπεδάρχης, την εποχή του Ανδρόνικου Γ» Παλαιολόγου. Όταν ο στρατηγός Συργιάννης με την υποστήριξη των Σέρβων στασίασε, ο Σφραντζής, που υπηρετούσε τότε στη Θεσσαλονίκη ανέλαβε να τον σκοτώσει. Προηγουμένως έκανε γνωστό το σχέδιο που θα ακολουθούσε για τον σκοπό αυτό στον αυτοκράτορα, ο οποίος και συμφώνησε. Λίγες ημέρες αργότερα έφυγε νύχτα από τη Θεσσαλονίκη και οι βυζαντινοί διέδοσαν ότι αυτομόλησε. Ταυτόχρονα με διαταγή του αυτοκράτορα δημεύτηκε η περιουσία του και η σύζυγός του διαπομπεύτηκε στους δρόμους της πόλης. Όταν ο Συργιάννης πληροφορήθηκε όλα αυτά δεν είχε καμιά αμφιβολία για τις προθέσεις του και τον υποδέχτηκε με χαρά. Έπειτα από λίγο ο Συργιάννης με τους οπαδούς του και τους Σέρβους συμμάχους του βάδισε εναντίον της Θεσσαλονίκης και στρατοπέδευσε στον Γαλλικό ποταμό, σχεδιάζοντας να επιτεθεί την επομένη. Το ίδιο βράδυ ο Σφραντζής τον έπεισε ότι έπρεπε να κάνουν μια ανίχνευση γύρω από τα τείχη και όταν απομακρύνθηκαν από το στρατόπεδο διέταξε τους στρατιώτες, που τους συνόδευαν και οι oποίοι ήταν έμπιστοί του, να τον σκοτώσουν. Κατόπιν όλοι μαζί μπήκαν στη Θεσσαλονίκη και ανέφεραν το γεγονός στον αυτοκράτορα. Ο φόνος του Συργιάννη τερμάτισε την ανταρσία, αφού οι οπαδοί του προσχώρησαν στον στρατό του αυτοκράτορα και οι Σέρβοι γύρισαν στην πατρίδα τους. Αργότερα ο Σφραντζής πήρε μέρος στην εκστρατεία του Ανδρόνικου Γ» στην Ήπειρο, κατά τη διάρκεια της οποίας δυσαρεστήθηκε εναντίον του και αποφάσισε να τον δολοφονήσει. Δεν κατόρθωσε όμως να πραγματοποιήσει τον σκοπό του γιατί αρρώστησε και πέθανε.

24. Ανδρέας. Ήταν ένας από τους ηγέτες των Ζηλωτών της Θεσσαλονίκης, την αρχηγία των οποίων ανέλαβε μετά τον θάνατο του Μιχαήλ Παλαιολόγου. Όταν το 1350 οι Ζηλωτές συντρίφτηκαν από τον Ιωάννη Καντακουζηνό, ο Ανδρέας κατόρθωσε να αποφύγει τη σύλληψη και να καταφύγει στον Άθω, όπου έγινε μοναχός.

25. Ανδρόνικος. Στρατηγός. Υποστήριξε τον στασιαστή Ιωάννη Καντακουζηνό, από τον oποίο διορίστηκε διοικητής Στενημάχου και Τζέπαινας. Ωστόσο γρήγορα στράφηκε εναντίον του και το 1342 προήχθη στον βαθμό του στρατοπεδάρχη. Παντρεύτηκε την κόρη του μεγάλου δούκα Απόκαυκου, ο οποίος σχεδίαζε να τον ανακηρύξει βασιλιά. Το 1343 πνίγηκε στον ποταμό Έβρο, ενώ πολιορκούσε το φρούριο Πύθιο, που ήταν χτισμένο στις όχθες του.

26. Θόδωρος A». Δεσπότης του Μιστρά (1383 – 1407). Ήταν τριτότοκος γιος του Ιωάννη E» Παλαιολόγου, από τον οποίο και διορίστηκε το 1383 δεσπότης του Μιστρά. Κατά τη διάρκεια της ηγεμονίας του, ανέπτυξε φιλικές σχέσεις με τον έκπτωτο δούκα των Αθηνών Νέριο Ατζαγιώλη, ηγεμόνα της Κορίνθου και παντρεύτηκε την κόρη του Βαρθολομαία. Ως προίκα πήρε την υπόσχεση της παραχώρησης της Κορίνθου, την οποία κατέλαβε (1396), μετά τον θάνατο του πεθερού του, ύστερα από φονικές συγκρούσεις με τον σύγγαμβρό του και ανταπαιτητή της Κάρολο Τόκκο. Το 1400 δέχτηκε να εγκατασταθούν στις περιοχές του δεσποτάτου του 10.000 Αλβανοί, τους οποίους σκόπευε να χρησιμοποιήσει στους πολέμους εναντίον των εχθρών του. Ταυτόχρονα για να ενισχύσει τη θέση του στην Πελοπόννησο προσπάθησε να προσεταιριστεί τους ιππότες του Αγίου Ιωάννη της Ρόδου και για τον σκοπό αυτόν αποφάσισε να τους πουλήσει ένα μεγάλο μέρος από τις κτήσεις του. Αρχικά πούλησε την Κόρινθο, μετά τα Καλάβρυτα και αργότερα τον ίδιο τον Μιστρά. Το γεγονός αυτό προκάλεσε εξεγέρσεις των κατοίκων, οι οποίοι ματαίωσαν τις αγοραπωλησίες και υποχρέωσαν τον Θεόδωρο να ακυρώσει τις συμφωνίες του με τους ιππότες της Ρόδου, αφού τους αποζημίωσε γενναία. Μετά τον θάνατό του οι χώρες του δεσποτάτου πέρασαν στην κυριαρχία του μεγαλύτερου αδελφού του αυτοκράτορα Μανουήλ B», o οποίος διόρισε δεσπότη του Μιστρά τον γιο του Θεόδωρο B».

27. Εμμανουήλ. Ναύαρχος. Νόθος γιος του Ιωάννη E» Παλαιολόγου, διοικούσε τον βυζαντινό στόλο την εποχή του Μανουήλ B» Παλαιολόγου. Το 1410 καταναυμάχησε τον τουρκικό στόλο κοντά στη νησίδα Πλάτη των Πριγκηπονήσων, αλλά κατόπιν, για άγνωστους λόγους πιάστηκε με όλο το επιτελείο του και φυλακίστηκε. Ορισμένοι ιστορικοί ερευνητές πάντως ισχυρίζονται ότι πήρε μέρος σε συνωμοσία κατά του Μανουήλ B».

28. Θεόδωρος B». Δεσπότης του Μιστρά (1407-43). Ήταν γιος του Μανουήλ B» Π. και παιδί ακόμα διορίστηκε από τον πατέρα του δεσπότης του Μιστρά σε αντικατάσταση του Θεόδωρου A», που πέθανε το 1407. Στην πραγματικότητα ανέλαβε τη διοίκηση του δεσποτάτου το 1415, όταν δηλαδή ενηλικιώθηκε. Το 1419 παντρεύτηκε την Κλεόπα, την κόρη του Μαλατέστα, του κόμη του Ρίμινι της Ιταλίας. Στη διάρκεια της ηγεμονίας του αντιμετώπισε τις επιθέσεις των Τούρκων, την εχθρική στάση του άρχοντα της δυτικής Πελοποννήσου Κεντηρίωνα Ζαχαρία καθώς και διάφορες δολοπλοκίες του περιβάλλοντός του. Όλα αυτά σε συνδυασμό με τη μη αρμονική συμβίωσή του με την Κλεόπα τον οδήγησαν στην απόφαση να παραχωρήσει το δεσποτάτο στον νεότερο αδελφό του Κωνσταντίνο και να γίνει μοναχός. Εκείνη την εποχή αυτοκράτορας στην Κωνσταντινούπολη ήταν ο αδελφός του Ιωάννης Z», ο οποίος αποδέχτηκε την απόφαση του Θεόδωρου B» και συνόδευσε τον αδελφό τους Κωνσταντίνο στην Πελοπόννησο με σκοπό να τον εγκαταστήσει στην εξουσία του δεσποτάτου. Στο μεταξύ ο Θεόδωρος B» μετάνιωσε και αρνήθηκε να παραδώσει την αρχή στον αδελφό του. Τότε ο Ιωάννης Z» αποφάσισε να καταλάβει τις κατεχόμενες από τους Λατίνους χώρες της Πελοποννήσου και να τις παραχωρήσει στον Κωνσταντίνο. Έτσι κατέλαβε ορισμένες από τις κτήσεις του Καρόλου Τόκκου και υποχρέωσε τους Λατίνους άρχοντες των Πατρών να πληρώνουν ετήσιο φόρο στον Κωνσταντίνο. Επιπλέον ο Θεόδωρος B» παραχώρησε στον αδελφό του τη βαρονεία της Βοστίτζας και όλα τα κάστρα στις δυτικές πλαγιές του Ταϋγέτου καθώς και την επιτροπεία των κτήσεων των Μελισσηνών στον Μεσσηνιακό κόλπο. Πολύ σύντομα ξέσπασαν αιματηροί πόλεμοι ανάμεσα στον Θεόδωρο και τους αδελφούς του Κωνσταντίνο και Θωμά, εξαιτίας κυρίως της διαδοχής του θρόνου της Κωνσταντινούπολης, που σταμάτησαν με την επέμβαση του Ιωάννη Z».

29. Ανδρόνικος. Γιος του βασιλιά Μανουήλ B» Παλαιολόγου, διορίστηκε από τον πατέρα του το 1420 διοικητής Θεσσαλονίκης. Λίγα χρόνια αργότερα, εξαιτίας της απειλητικής παρουσίας των Τούρκων γύρω από την πόλη και της δυσαρέσκειας των κατοίκων της εναντίον του, παραχώρησε την πόλη στους Βενετούς (1423) αντί ποσού 50.000 χρυσών νομισμάτων και εγκαταστάθηκε στην Πελοπόννησο. Μετά από πολύχρονη παραμονή στη Μαντινεία πήγε στην Κωνσταντινούπολη και έγινε μοναχός με το όνομα Ακάκιος.

30. Δημήτριος. Δεσπότης του Μιστρά (1448-60). Αδελφός του αυτοκράτορα Ιωάννη Z», τον οποίο ακολούθησε στις συνόδους της Φεράρας και της Φλωρεντίας (1437-39) και συμφώνησε στην ένωση των δύο Εκκλησιών. Όταν όμως γύρισε στην Κωνσταντινούπολη συντάχθηκε με τους αντίπαλους της ένωσης και δεν δίστασε να ζητήσει εναντίον του αδελφού του ακόμα και τη βοήθεια των Τούρκων, με τους οποίους το 1442 επιτέθηκε εναντίον της Κωνσταντινούπολης και λεηλάτησε τα προάστιά της. Το 1448 ο Ιωάννης Z» πέθανε και ο Δημήτριος, διοικητής της Σηλυβρίας τότε, αποπειράθηκε να καταλάβει τον θρόνο, αλλά απέτυχε και αυτοκράτορας του Βυζαντίου ανακηρύχθηκε ο μεγαλύτερος αδελφός του Κωνσταντίνος IA». Ο ίδιος διορίστηκε δεσπότης του Μιστρά και παρέμεινε στο αξίωμα αυτό μέχρι την κατάκτηση του δεσποτάτου από τους Τούρκους (1460). Στη διάρκεια της ηγεμονίας του συγκρούστηκε πολλές φορές με τον αδελφό του Θωμά και τους άλλους άρχοντες της Πελοποννήσου και κάθε φορά για να αντιμετωπίσει τους αντιπάλους του ζητούσε τη βοήθεια των Τούρκων. Τελικά και ενώ οι δύο αδελφοί βρίσκονταν σε εμφύλιο πόλεμο, ο Μωάμεθ B» έκανε εισβολή στην Πελοπόννησο και ανάγκασε τον Δημήτριο να παραδοθεί και ταυτόχρονα να στείλει την κόρη του Ελένη στο σουλτανικό χαρέμι. Ο ίδιος οδηγήθηκε στην Αδριανούπολη και πήρε από τον σουλτάνο τις προσόδους της Αίνου και των νησιών Λήμνου, Ίμβρου και Σαμοθράκης. Αργότερα εξαιτίας οικονομικών καταχρήσεων έπεσε στη δυσμένεια των Τούρκων και με διαταγή του σουλτάνου στερήθηκε όλες τις επιχορηγήσεις και εξορίστηκε στο Διδυμότειχο, όπου ζούσε πάμφτωχος. Το 1469 ο Μωάμεθ B» τον ανακάλεσε στην Αδριανούπολη και του διέθεσε άφθονα μέσα για τη συντήρησή του. Δύο χρόνια αργότερα εξαιτίας του πρόωρου θανάτου της κόρης του καταλήφθηκε από απέραντη λύπη, έγινε μοναχός με το όνομα Δαβίδ και λίγο αργότερα πέθανε.

31. Θωμάς. Δεσπότης Πελοποννήσου (1429-60). Ήταν αδελφός των αυτοκρατόρων Ιωάννη H» και Κωνσταντίνου IA» και του δεσπότη της Πελοποννήσου Θεόδωρου B». Το 1427 πήγε στην Πελοπόννησο με τον αδελφό του Ιωάννη H» και παρέλαβε από τον Θεόδωρο B» τα Καλάβρυτα. Το 1429 νίκησε σε πόλεμο τον ηγεμόνα Κεντυρίωνα Ζακαρία και τον υποχρέωσε να του δώσει την κόρη του Αικατερίνη, ως σύζυγο και επιπλέον το πριγκιπάτο της Αχαΐας ως προίκα. Νικήθηκε όμως από τους Τούρκους διαδοχικά το 1446 και το 1458 και υποχρεώθηκε να παραδόσει στον Μωάμεθ B» την Κόρινθο, την Πάτρα και τα Καλάβρυτα, ενώ ο ίδιος περιορίστηκε στη Μαντίνεια. Αργότερα, ύστερα από επίμονη πολιορκία, κατέλαβε και πάλι την Πάτρα. Το 1460, όταν ο Μωάμεθ B» κυρίευσε την Πελοπόννησο, ο Π. έφυγε με την οικογένεια και την αυλή του στην Κέρκυρα και από εκεί πήγε στη Ρώμη, όπου ζήτησε στρατιωτική βοήθεια από τον τότε πάπα και τη Βενετία για vα ανακτήσει το δεσποτάτο του, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Το μόνο που πέτυχε τελικά, ήταν να του χορηγήσει ο πάπας μηνιαίο ισόβιο επίδομα 300 δουκάτων.

32. Ελένη. Βασίλισσα της Κύπρου (1432-58). Ήταν κόρη του Θεόδωρου B» Π., δεσπότη του Μιστρά και σύζυγος του βασιλιά της Κύπρου Ιωάννη B» Λουζινιάν, με τον οποίο απέκτησε μία κόρη την Καρλότα. Εξαιτίας της ανικανότητας του συζύγου της, συγκέντρωσε όλη την πραγματική εξουσία στα χέρια της. Μετά τον θάνατο του Ιωάννη (1458), στον θρόνο της Κύπρου ανέβηκε η κόρη του Καρλότα με τον σύζυγό της Λουδοβίκο της Σαβοΐας και βασίλευσε μέχρι το 1460, οπότε εκθρονίστηκε από τον Ιάκωβο B», νόθο γιο του Ιωάννη B» Λουζινιάν.

33. Ελένη. Σουλτάνα της Τουρκίας (1460-71). Ήταν κόρη του δεσπότη του Μιστρά Δημητρίου Παλαιολόγου, από τον δεύτερο γάμο του με την κόρη του Παύλου Ασάνη. Το 1458, και ενώ ήταν 15 χρόνων, τη ζήτησε ως σύζυγό του από τον πατέρα της ο Μωάμεθ B». Εκείνος έστειλε στον τούρκο Σουλτάνο τον συγγενή του Ματθαίο Ασάνη να διακανονίσει τα σχετικά με το συνοικέσιο, που όμως δεν πραγματοποιήθηκε τότε εξαιτίας των πολέμων που ακολούθησαν. Δύο χρόνια αργότερα ο δεσπότης Δημήτριος, παραδόθηκε στον Μωάμεθ B», ο οποίος τον υποχρέωσε έτσι να του παραδώσει την κόρη του. Η Ελένη οδηγήθηκε στην Αδριανούπολη, όπου έζησε μέχρι το θάνατό της.

34. Ανδρέας (1453 – 1502). Ήταν γιος του δεσπότη του Μιστρά Θωμά Π. και μετά την κατάκτηση της Πελοποννήσου από τους Τούρκους (1460) ακολούθησε τους γονείς του στην Κέρκυρα. Λίγα χρόνια αργότερα, ορφανός πια, εγκαταστάθηκε στη Ρώμη, όπου συντηρήθηκε με έξοδα του πάπα. Εκεί, σπούδασε κάτω από την επίβλεψη του Έλληνα καρδινάλιου Βησσαρίωνα, αλλά όταν ενηλικιώθηκε ζούσε στην ασωτεία και την ακολασία. Κατά την παραμονή του στη Ρώμη προσπάθησε να πείσει τον πάπα Σίφτο Δ» να τον βοηθήσει να επανακτήσει την Πελοπόννησο αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Τελικά το 1494 πούλησε όλα τα δικαιώματά του επί του δεσποτάτου του Μιστρά και του θρόνου της Κωνσταντινούπολης στον βασιλιά της Γαλλίας Κάρολο H» και αργότερα τα ίδια δικαιώματα τα άφησε με διαθήκη στη βασίλισσα της Καστίλης Ισαβέλλα και τον σύζυγό της Φερδινάνδο E» τον Καθολικό, βασιλιά της Αραγωνίας και της Καστίλλης. Πέθανε στη Ρώμη πάμφτωχος και τα έξοδα της κηδείας του καλύφθηκαν από τον πάπα.

35. Μανουήλ. Αδελφός του προηγούμενου, ο οποίος μετά την κατάκτηση της Πελοποννήσου από τους Τούρκους έφυγε μαζί με την οικογένειά του για την Κέρκυρα και από εκεί για τη Ρώμη. Σπούδασε όμως και ο αδελφός του κοντά στον καρδινάλλιο Βησσαρίωνα και ζούσε και αυτός με έξοδα του πάπα. Εξαιτίας της μεγάλης φτώχιας του, πήγε αργότερα στον σουλτάνο, που τον υποδέχτηκε με ευχαρίστηση και του παραχώρησε άφθονα μέσα για τη συντήρησή του. Επιπλέον του έδωσε και δύο δούλες, με την καθεμιά από τις οποίες απέκτησε δύο γιους τον Ιωάννη και τον Ανδρέα. Ο τελευταίος εξισλαμίστηκε, μετονομάστηκε σε Μεχμέτ και στα χρόνια του σουλτάνου Σουλεϊμάν A» προήχθη σε πασά. Ορισμένοι ιστορικοί ταυτίζουν τον Μανουήλ Π. με τον Μεσίχ Π., ναύαρχο του τουρκικού στόλου, που και αυτός εξισλαμίστηκε.

36. Ελένη. Τελευταία ηγεμονίδα της Σερβίας (1457-59). Κόρη του τελευταίου δεσπότη της Πελοποννήσου Θωμά Π. και σύζυγος του Σέρβου ηγεμόνα Λαζάρου. Μετά τον θάνατο του συζύγου της απέμεινε μόνη στον θρόνο της Σερβίας και κατά τη διάρκεια της ηγεμονίας της προσπάθησε προκειμένου να αντιμετωπίσει την τουρκική απειλή, να εξασφαλίσει την προστασία των χριστιανικών κρατών της Ευρώπης. Για τον σκοπό αυτό έθεσε τη χώρα της υπό την επικυριαρχία του πάπα. Το γεγονός αυτό προκάλεσε τις αντιδράσεις των ορθόδοξων υπηκόων της, που στασίασαν και ανακήρυξαν ηγεμόνα τους τον Μιχαήλ Αβόγοβιτς. Η Ελένη οχυρώθηκε στο φρούριο της Σεμενδρίας και κατόρθωσε με δόλο, λίγο αργότερα να συλλάβει τον Μιχαήλ, τον οποίο και φυλάκισε. Το 1459 ο Μωάμεθ B» κατέλαβε το φρούριο, αλλά επέτρεψε στην Ελένη να φύγει με τους θησαυρούς της στη Λευκάδα, όπου έγινε μοναχή και μετονομάστηκε σε Υπομονή.

37. Ζωή-Σοφία. Αυτοκράτειρα της Ρωσίας (1472 – 1503). Κόρη του τελευταίου δεσπότη της Πελοποννήσου Θωμά Π., ακολούθησε και αυτή την οικογένειά της στην Κέρκυρα και τη Ρώμη. Το 1466 παντρεύτηκε τον Ρωμαίο πατρίκιο Καρακιόλα, μετά τον θάνατο του οποίου, ο πάπας Παύλος B», ύστερα από πρόταση του Βησσαρίωνα αποφάσισε να την παντρέψει με τον χήρο τσάρο της Μόσχας Ιβάν Γ». Οι πραγματικοί λόγοι που οδήγησαν τον πάπα στην απόφασή του αυτή ήταν η επιθυμία της προσχώρησης της Pωσικής Εκκλησίας στη Ρώμη. Τελικά, ύστερα από τρίχρονες διαπραγματεύσεις, το συνοικέσιο συμφωνήθηκε και το 1472 έγιναν οι αρραβώνες στον ναό του Αγίου Πέτρου, αφού προηγουμένως ο πάπας κατέβαλε ως προίκα 6.000 χρυσά νομίσματα. Λίγες μέρες αργότερα, με εντυπωσιακή επισημότητα και λαμπρές εκδηλώσεις, έγιναν οι γάμοι της Ζωής-Σοφίας με τον Ιβάν Γ» στο Κρεμλίνο της Μόσχας. Ωστόσο οι προσδοκίες του πάπα δεν δικαιώθηκαν. Η Ζωή-Σοφία έπαιξε σημαντικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα της εποχής της και επηρέασε πολλές φορές τις αποφάσεις του Ιβάν Γ». Με τη συμπαράστασή της ο τσάρος έκανε πολλές νικηφόρες εκστρατείες εναντίον των γειτόνων του, διέλυσε το ταταρικό κράτος στη δυτική Ρωσία και έγινε ο ελευθερωτής της απέραντης χώρας του. Ως έμβλημα του θρόνου του καθιέρωσε τον δικέφαλο αετό για να υποδηλώσει ότι ήταν ο κληρονόμος των αυτοκρατόρων του Βυζαντίου. Τεράστια, τέλος, ήταν η συμβολή της Ζωής-Σοφίας στον εκπολιτισμό των Ρώσων και την ανάπτυξη των επιστημών και των τεχνών στη χώρα αυτή.

38. Γεώργιος. Ένας από τους ισχυρότερους άρχοντες της Πελοποννήσου τον 15o αι., που αναμείχθηκε ενεργά στους εμφύλιους πολέμους μεταξύ των δεσποτών Δημητρίου και Θωμά Π., υποστηρίζοντας πότε τον ένα και πότε τον άλλο. Το 1460 αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους στο Γαρδίκι, αλλά δραπέτευσε και κατάφυγε στο Ναύπλιο, που εκείνη την εποχή κατεχόταν από τους Βενετούς, στον στρατό των οποίων λέγεται ότι κατετάγη.

39. Λαχυνής ή Λαχανάς. Ένας από τους επιφανέστερους άρχοντες του Βυζαντίου, στα χρόνια του Μανουήλ B» Π. Το 1421 πήγε μαζί με τον Θεολόγο Κόρακα στην Προύσα για να συλλυπηθεί τον νέο σουλτάνο Μουράτ B» για τον θάνατο του πατέρα του Μωάμεθ A» και ταυτόχρονα να ζητήσει την αποστολή των δύο ανήλικων παιδιών του Μωάμεθ A» στην Κωνσταντινούπολη. Εάν αυτή η αξίωση των Βυζαντινών δεν γινόταν δεκτή ο Λαχυνής απείλησε τον σουλτάνο ότι ο Μανουήλ B» Π. θα υποστήριζε τον θείο του Μουράτ Μουσταφά να καταλάβει τον θρόνο. Ο Μουράτ B» εξοργίστηκε από τον εκβιασμό αυτό των Βυζαντινών και αποφάσισε να προσβάλει την Κωνσταντινούπολη. Ο Λαχυνής ξαναπήγε τότε στην Προύσα για να τον κατευνάσει αλλά ο σουλτάνος τον έδιωξε και το 1422 έκανε εκστρατεία εναντίον της Κωνσταντινούπολης.

40. Μανουήλ Π. ο Ίαγρος. Ένας από τους κυριότερους άρχοντες του Βυζαντίου, στα μέσα του 15ου αι. Όταν μετά τον θάνατο του Ιωάννη Z» Παλαιολόγου (1448), αυτοκράτορας ανακηρύχθηκε ο Κωνσταντίνος IA», που τότε ήταν εγκατεστημένος στην Πελοπόννησο, στάλθηκε εκεί ο Μανουήλ μαζί με τον Αλέξιο Φιλανθρωπηνό και τον έστεψαν στη Σπάρτη. Έπειτα συνόδευσαν τον τελευταίο αυτοκράτορα του Βυζαντίου στην Κωνσταντινούπολη.

41. Ελένη Π. Εξαμπλάκωνος. Ήταν σύζυγος του πρωτοβεστιάριου και μεγάλου λογοθέτη Γεωργίου Φραντζή. Αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους κατά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης και οδηγήθηκε στην Αδριανούπολη. Δύο χρόνια αργότερα ανακαλύφτηκε από τον σύζυγό της, που την εξαγόρασε και την πήρε μαζί του στην Πελοπόννησο. Μετά δε την κατάκτηση της Πελοποννήσου από τους Τούρκους ακολούθησε τον σύζυγό της στην Κέρκυρα, όπου έγινε μοναχή με το όνομα Ευπραξία.

42. Θεόφιλος. Ελληνιστής και μαθηματικός που άκμασε στα μέσα του 15ου αι. Κατά την τελευταία πολιορκία της Κωνσταντινούπολης (1453) από τον Μωάμεθ B», κατατάχθηκε στον στρατό και ανέλαβε τη φρούρηση των τειχών γύρω από την πύλη της Πηγής, τα οποία υπερασπίστηκε έως την τελευταία στιγμή. Έπεσε πολεμώντας στο πλευρό του Κωνσταντίνου IA».

43. Μανουήλ. Φρούραρχος Μονεμβασιάς. Όταν το 1460 ο δεσπότης του Μιστρά Δημήτριος παραδόθηκε στον σουλτάνο Μωάμεθ B», διέταξε και τον Μανουήλ να παραδώσει στους Τούρκους το φρούριο της Μονεμβασιάς. Εκείνος αρνήθηκε να εκτελέσει τη διαταγή αυτή και επιπλέον έστειλε και στον Tούρκο σουλτάνο περήφανο μήνυμα, με το οποίο τον πληροφορούσε πως θα αντιστεκόταν σε ενδεχόμενη προσπάθειά του να καταλάβει το φρούριο. Το γεγονός αυτό αποθάρρυνε τον Μωάμεθ να επιτεθεί εναντίον της Μονεμβασιάς, την οποία αργότερα οι κάτοικοί της παρέδοσαν στον πάπα Πίο B», που με τη σειρά του την παραχώρησε στους Βενετούς.

44. Γραίτζας. Ο τελευταίος υπερασπιστής της Πελοποννήσου. Οχυρώθηκε το 1460 στο ορεινό φρούριο του Σαλμένικου, μεταξύ Πάτρας και Αιγίου και αρνήθηκε να παραδοθεί στον Μωάμεθ, ο οποίος στο μεταξύ κατέλαβε ολόκληρη την Πελοπόννησο. Οι Τούρκοι πραγματοποίησαν σφοδρές επιθέσεις και 7 ημέρες αργότερα, αφού έκοψαν το νερό στους 6.000 κατοίκους του φρουρίου, τους ανάγκασαν να παραδοθούν. Ο Γραίτζας όμως αποσύρθηκε με ορισμένες δυνάμεις στην ακρόπολη του Σαλμένικου και συνέχισε να αντιστέκεται για έναν ολόκληρο χρόνο. Τελικά οι Τούρκοι του επέτρεψαν να φύγει με ολόκληρη τη φρουρά, τα όπλα και την κινητή περιουσία του (1461). Ο Γραίτζας εγκατέλειψε το φρούριο και κατέφυγε στη Ναύπακτο, που την κατείχαν τότε οι Βενετοί, όπου έγινε δεκτός με μεγάλες τιμές και διορίστηκε αργότερα διοικητής του ελαφρού ιππικού του βενετικού στρατού.

45. Ανδρόνικος. Στρατιωτικός. Ήταν αρχηγός ελληνικού στρατιωτικού σώματος, από τα πολλά του είδους αυτού, τα οποία μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453) και της Πελοποννήσου (1460), υπηρετούσαν στους στρατούς διαφόρων χριστιανικών κρατών της Ευρώπης. Ο Ανδρόνικος με το σώμα του εντάχθηκε στον βενετικό στρατό και πολέμησε στην Πελοπόννησο εναντίον των Τούρκων και διακρίθηκε στην άμυνα του Εξαμιλίου (1469). Για τις υπηρεσίες του προς τους Βενετούς του παραχωρήθηκε ως τιμάριο το χωριό Καστρί, το οποίο βρισκόταν σε μικρή απόσταση από το Ναύπλιο.

46. Ιωάννης. Γιος του προηγούμενου, δυνάστης της Λήμνου. Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης (1453), παρέδωσε το νησί στους Βενετούς και κατέβηκε στην Πελοπόννησο όπου προσέφερε τις υπηρεσίες του στη Βενετία πολεμώντας εναντίον των Τούρκων. Αργότερα πάλι στο πλευρό των Βενετών πολέμησε τους Γάλλους στην Ιταλία. Οι μεγάλες υπηρεσίες του αναγνωρίστηκαν με ειδικό ψήφισμα της γερουσίας της Βενετίας, η οποία επιπλέον του χορήγησε γενναία ισόβια σύνταξη. Οι απόγονοί του συνέχισαν τους πολέμους εναντίον των Τούρκων, έως ότου σκοτώθηκαν όλοι στο Καστρί κατά την πολιορκία του Ναυπλίου από τον Κασίμ πασά το 1530.

Τα ερείπια των ανακτόρων του Μιστρά. Τα ανάκτορα αυτά συνδέονται με την οικογένεια των Παλαιολόγων, καθώς πολλοί γόνοι της έζησαν εδώ.

II

Επώνυμο αγωνιστών του 1821 και Φιλικών, οι οποίοι κατάγονταν από την Κωνσταντινούπολη.

1. Άγγελος. Γλωσσομαθής λόγιος, πήγε στην Κρήτη όταν ξέσπασε η Επανάσταση του 1821 και πήρε μέρος σε διάφορες πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον των Τούρκων. Εξαιτίας του πατριωτισμού και της ανδρείας του εκτιμήθηκε τόσο πολύ από τους Κρητικούς, που τον ανέδειξαν πληρεξούσιό τους στην Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου. Κατά καιρούς διετέλεσε γραμματέας του Κρητικού συμβουλίου και μέλος της διοικητικής επιτροπής των ανατολικών επαρχιών του νησιού. Μετά το τέλος της Eπανάστασης γύρισε στην Αθήνα, όπου έζησε μέχρι το θάνατό του.

2. Γεώργιος. Έδρασε στην Πελοπόννησο, όπου πήρε μέρος σε διάφορες μάχες εναντίον του Ιμπραήμ. Στην εκστρατεία της Αττικής διακρίθηκε επικεφαλής μικρού τμήματος της Ιωνικής φάλαγγας. Μετά την αποκατάσταση πήγε στη Βραΐλα. Εκεί ασχολήθηκε με το εμπόριο και πλούτισε. Για τα πατριωτικά του αισθήματα τον αποκαλούσαν Θεό των Υδραίων. Ο Γ.Π. δάνεισε μεγάλα ποσά στο ελληνικό κράτος αλλά το 1852, λίγο πριν από τον θάνατό του, ειδοποίησε την κυβέρνηση ότι δεν επιθυμεί την επιστροφή τους.

3. Γιαννάκης. Μεγαλύτερος αδελφός του προηγούμενου. Ήταν πρόκριτος της Μυτιλήνης. Τον Μάιο του 1821 κήρυξε την Eπανάσταση στο νησί. Επειδή όμως καταδιώχτηκε από τις τουρκικές αρχές, κλείστηκε στον Προφήτη Ηλία, τον οποίο πολιόρκησαν οι Τούρκοι. Μετά την κατάληψη του οχυρού από τους Τούρκους, τον συνέλαβαν και τον καταδίκασαν σε θάνατο με απαγχονισμό, μαζί με πολλούς συμπολεμιστές του.

4. Κωνσταντίνος (1800-1873). Στρατιωτικός. Καταγόταν από την Κωνσταντινούπολη, την οποία εγκατέλειψε όταν ξέσπασε η Επανάσταση του 1821 και κατέβηκε στην Ελλάδα, όπου πολέμησε στην Πελοπόννησο, την Κρήτη και τη Στερεά Ελλάδα. Διακρίθηκε ιδιαίτερα στην πολιορκία του Μεσολογγίου, κατά τη διάρκεια της οποίας και τραυματίστηκε. Μετά το τέλος της Eπανάστασης κατετάγη στον στρατό του νεοσύστατου ελληνικού κράτους και προήχθη μέχρι τον βαθμό του αντισυνταγματάρχη οπότε και αποστρατεύθηκε (1861).

5. Λεμονής. Ήταν έμπορος στην Κωνσταντινούπολη, όπου το 1818 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Σε σύντομο χρονικό διάστημα έγινε μέλος της Εφορείας και λίγο μετά την έκρηξη της Επανάστασης του 1821 εργάστηκε δραστήρια για τον γενικό ξεσηκωμό των σκλαβωμένων Ελλήνων. Μαζί με τον αδελφό του Γεώργιο πήγε αργότερα στην Πελοπόννησο, όπου συνετέλεσε στη συγκρότηση της Ιωνικής φάλαγγας, στην οποία συμμετείχαν και πολλοί Μικρασιάτες. Το 1824 έφυγε από το Ναύπλιο εξαιτίας επιδημίας τύφου, που έπεσε στην πόλη και εγκαταστάθηκε στην Τήνο. Λίγο πριν πεθάνει, άφησε με διαθήκη όλη την περιουσία του στο Έθνος, η οποία όμως, επειδή κυρίως απαρτιζόταν από διάφορα ακίνητα στην Κωνσταντινούπολη, δημεύτηκε από τους Τούρκους.

6. Στυλιανός (Μυτιλήνη 1804-1860). Όταν άρχισε η Επανάσταση, αν και πολύ νέος, έσπευσε στην Κρήτη, όπου πήρε μέρος σε πολλές μάχες και διακρίθηκε για την ανδρεία του. Τραυματίστηκε σοβαρά αλλά γρήγορα συνήλθε και ξαναγύρισε στον Αγώνα. Μετά την αποκατάσταση ήρθε στην ηπειρωτική Ελλάδα και υπηρέτησε στον τακτικό στρατό ως αξιωματικός, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι το 1853.